বজাৰ অৰ্থনীতি (Market Economy) হ’ল এনে এক অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা, য’ত অৰ্থনীতিৰ মূল নিয়ন্ত্ৰণকাৰী শক্তি হ’ল যোগান আৰু চাহিদা। ইয়াত উৎপাদন, বিতৰণ, মূল্য নিৰ্ধাৰণ আদি কাৰ্য্য বজাৰৰ স্বতঃস্ফূর্ত শক্তিয়ে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। চৰকাৰে ইয়াত সীমিত ভূমিকা পালন কৰে, আৰু বেছিভাগ অৰ্থনৈতিক সিদ্ধান্ত ব্যক্তিগত ব্যক্তি আৰু প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্বাৰা গ্ৰহণ কৰা হয়।
“বজাৰ অৰ্থনীতি হ’ল মুক্তি আৰু প্ৰতিযোগিতাৰ অৰ্থনীতি,
য’ত যোগান আৰু চাহিদাই মূল নিয়ন্ত্ৰক।
Table of Contents
বজাৰ অৰ্থনীতিৰ মূল বৈশিষ্ট্য
১. ব্যক্তিগত মালিকীস্বত্ব: সম্পত্তি, উদ্যোগ, আৰু উৎপাদনৰ সা-সামগ্ৰীৰ মালিকীস্বত্ব ব্যক্তিগত ব্যক্তি বা প্ৰতিষ্ঠানৰ হাতত থাকে।
২. মুক্ত প্ৰতিযোগিতা: বজাৰত বহুতো ক্ৰেতা আৰু বিক্ৰেতাই মুক্তভাৱে প্ৰতিযোগিতা কৰে।
৩. যোগান আৰু চাহিদাৰ দ্বাৰা মূল্য নিৰ্ধাৰণ: দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ মূল্য যোগান আৰু চাহিদাৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত হয়।
৪. সীমিত চৰকাৰী হস্তক্ষেপ: চৰকাৰে সাধাৰণতে নীতি নিৰ্ধাৰণ, আইন প্ৰণয়ন, আৰু বজাৰৰ স্বচ্ছতা ৰক্ষা কৰাতহে গুৰুত্ব দিয়ে।
৫. লাভৰ উদ্দেশ্য: ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানসমূহে লাভৰ উদ্দেশ্যত কাম কৰে।
বজাৰ অৰ্থনীতিৰ সুবিধা
১. কাৰ্যক্ষমতা: যোগান আৰু চাহিদাৰ দ্বাৰা সম্পদৰ বিতৰণ অধিক কাৰ্যক্ষম হয়।
২. উদ্ভাৱন আৰু উন্নতি: প্ৰতিযোগিতাই উদ্ভাৱন আৰু উন্নয়নক উৎসাহিত কৰে।
৩. গ্ৰাহকৰ সুবিধা: গ্ৰাহকে বিভিন্ন পছন্দৰ মাজৰ পৰা বাছনি কৰিব পাৰে।
৪. অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি: বজাৰ অৰ্থনীতিয়ে দ্ৰুত অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি সাধন কৰে।
বজাৰ অৰ্থনীতিৰ অসুবিধা
১. অসমতা: ধনী-দুখীয়াৰ মাজত পাৰ্থক্য বৃদ্ধি পাব পাৰে।
২. বজাৰ বিফলতা: কিছুমান ক্ষেত্ৰত বজাৰে সম্পদৰ সঠিক বিতৰণ কৰিব নোৱাৰে (যেনে—পৰিৱেশৰ ক্ষতি)।
৩. অস্থিৰতা: বজাৰ অৰ্থনীতিত অৰ্থনৈতিক অস্থিৰতা (যেনে—মন্দা) দেখা দিব পাৰে।
বজাৰ অৰ্থনীতিৰ উদাহৰণ
- আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ,
- কানাডা,
- জাৰ্মানী আদি দেশত বজাৰ অৰ্থনীতিৰ প্ৰাধান্য দেখা যায়।
বজাৰ অৰ্থনীতি হ’ল এক মুক্ত আৰু প্ৰতিযোগিতামূলক অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা, য’ত যোগান আৰু চাহিদাই মূল ভূমিকা পালন কৰে। ইয়াৰ জৰিয়তে অৰ্থনৈতিক কাৰ্যক্ষমতা আৰু বৃদ্ধি সাধন হয়, কিন্তু ইয়াৰ কিছু অসুবিধাও আছে।